2: WAT ZIJN DE FEITEN OVER ALCOHOLGEBRUIK?
1. Alcohol is een populair genotmiddel
Alcohol is het meest gebruikte genotmiddel in ons land. Het gebruik is sociaal en economisch diep in onze samenleving geworteld.
Alcoholgebruik in cijfers:
-
In Nederland worden dagelijks zo’n 25 miljoen glazen bier, wijn en gedistilleerde drank gedronken.
-
Ruim 80 % van de volwassen Nederlanders drinkt, bijna 20% drinkt dus niet of niet meer.
-
Het gebruik per hoofd van de bevolking (vanaf 15 jaar) is tussen 1960 en 1980 met maar liefst ongeveer 300% gestegen. Nu ligt dat niveau 15% lager. In 2015 ging het om zo’n 8 liter pure alcohol per hoofd van de bevolking (vanaf 15 jaar) .
3. Minpunt: binge drinken onder jongeren blijft een hardnekkig en schadelijk fenomeen
Bingedrinken is veel drinken in een korte tijd. Het is een voor de gezondheid zeer schadelijke vorm van drinken. Alhoewel minder jongeren alcohol drinken, neemt het percentage drinkende jongeren dat binge drinkt toe.
Binge drinken in cijfers:
-
12 t/m 16 jaar: Het percentage drinkende scholieren van 12 t/m 16 jaar van het voortgezet onderwijs dat zegt de laatste maand bij minstens één gelegenheid 5 glazen drank of meer gedronken te hebben is hoog en is sinds 2003 toegenomen. Dat was in 2003 64,1% en in 2015 69,5%.
-
17-jarigen: 17 jarige HBO-ers hebben de afgelopen maand vaker gedronken (80%) dan hun leeftijdsgenoten op het voortgezet onderwijs (65%) en op het MBO (61%). Ruim een kwart van alle ondervraagde drinkende 17-jarigen drinkt meer dan 10 glazen in het weekend.
-
Comadrinken: Zo’n 3.500 mensen onder de 25 jaar zijn in 2015 behandeld op de spoedeisende hulp in verband met een alcoholintoxicatie. In ongeveer 1.600 gevallen betrof het minderjarigen.
ESPAD studie: Als Nederlandse jongeren drinken, drinken ze vaak en veel
-
Uit de recente vierjaarlijkse ESPAD studie (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs) naar o.a. het alcoholgebruik onder 15- en 16 jarige scholieren in 35 Europese landen blijkt dat Nederlandse jongeren wat ouder zijn als ze beginnen met drinken dan hun Europese leeftijdsgenoten. Echter als ze drinken, drinken ze vaak en veel. Van de Nederlandse 15-16 jarige scholieren heeft 26% voor hun 14e jaar al eens gedronken, terwijl het ESPAD gemiddelde 47% is. Het ooit gebruik is in Nederland met 7% ook lager dan het ESPAD gemiddelde van 80%, terwijl het gebruik in de afgelopen maand ongeveer gelijk is.
-
Samen met Liechtenstein, Cyprus, Vlaanderen en Malta behoren we echter tot de hoogst scorende landen voor wat betreft het aantal keren alcohol gedronken in de afgelopen maand. Dat geldt ook voor de hoeveelheid alcohol gedronken op de laatste drink-dag. We staan op plaats 6 met boven ons Denemarken (hoogste frequentie), Estland, Zweden, Finland en Ierland.
5. Alcohol schaadt de gezondheid
De WHO geeft aan dat te veel en te vaak drinken van alcohol een risicofactor is voor ongeveer 60 verschillende ziekten waaronder kanker, hart- en vaatziekten, long- en leverziekten. Ook de hersenen en het zenuwstelsel lijden onder aanhoudend misbruik. Dit kan leiden tot diverse alcoholpsychosen, zoals het Wernicke/Korsakov-syndroom. Aangetoond is ook dat regelmatig bingedrinken door pubers schadelijk is voor de neurocognitieve ontwikkeling van de hersenen.
Alcohol schaadt de gezondheid in cijfers:
-
Ziektelast: Volgens de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 is 2,8% van de totale ziektelast in Nederland uitgedrukt in disability-adjusted life years (DALY's) toe te schrijven aan alcohol.
-
Korsakov: De schatting van de prevalentie van het syndroom van Wernicke/Korsakov ligt tussen de 8.000 en 10.000 patiënten.
-
SEH-behandelingen: In 2015 waren er 24.000 SEH-behandelingen voor alcoholvergiftigingen, ongevallen, geweld en zelfbeschadiging waarbij alcohol betrokken was.
-
Hoofddiagnose: In 2012 vonden er 6.362 ziekenhuisopnames plaats met een alcoholaandoening als hoofddiagnose.
-
Nevendiagnose: Alcoholproblematiek wordt ook vaak als nevendiagnose gesteld. In 2012 stonden er 16.899 alcoholgerelateerde nevendiagnoses geregistreerd.
-
Kanker: Volgens TNO veroorzaakt alcohol jaarlijks 2.900 nieuwe gevallen van kanker. Volgens het Wereld Kanker Onderzoek Fonds zou het weleens om 5.000 gevallen kunnen gaan. TNO geeft aan dat ongeveer één derde van de nieuwe gevallen van alcoholgerelateerde kanker borstkanker betreft.
-
Kosten: In 2013 bedroegen de zorgkosten in verband met alcoholgebruik 1,3 miljard euro.
7. Wat de drinker anderen aandoet.
Alcohol scoort in de RIVM ‘Ranking van Drugs’ een eerste plek wat betreft ‘sociale schade voor de bevolking’. De schade die overmatige drinkers anderen aandoen, ook wel lastdrinken genoemd, komt onder meer tot uiting in het gezin, op het werk, in het verkeer en tijdens het uitgaan.
Wat de drinker anderen aandoet in cijfers:
-
Geweld: Uit een pilot in opdracht van het ministerie van Justitie bleek dat bij 27% van de geweldsdelicten één of meer verdachten alcohol had gebruikt. In 2015 zijn naar schatting 15.200 personen behandeld op de spoedeisende hulp naar aanleiding van een ongeval of geweldpleging waarbij alcohol betrokken was.
-
Huiselijk geweld: Geschat wordt dat bij 16% van de gevallen van huiselijk geweld, het alcoholgebruik van de dader een oorzakelijke rol speelt .
-
Seksueel geweld: 22% van de meisjes en 19% van de jongens (15-25 jaar) heeft ongewenste seksuele ervaringen, waarbij sprake was van overmatig alcoholgebruik.
-
Verkeer: In 2015 waren naar schatting 12%-23% van de verkeersdoden, of wel 75-140 verkeersdoden, het gevolg van alcohol.
-
Zwangerschap: 9% van de zwangere vrouwen drinkt tijdens de zwangerschap alcohol; elk jaar worden er in Nederland naar schatting ongeveer 500 kinderen met Foetaal Alcohol Syndroom geboren.
2. Pluspunt: minder jonge jongeren drinken alcohol
De afgelopen 15 jaar is er veel aandacht geweest voor het verontrustende hoge alcoholgebruik onder jongeren. Als reactie daarop zijn er zowel op regionaal als op landelijk niveau tal van projecten opgezet en campagnes uitgevoerd. Dit heeft geresulteerd in een aantal positieve ontwikkelingen.
Wat het alcoholgebruik betreft is het aantal scholieren dat begint met drinken significant afgenomen. Wat het alcoholbeleid betreft is bereikt dat vanaf 1 januari 2014 aan jongeren onder de 18 jaar geen alcohol meer mag worden verstrekt.
Alcohol en jongeren in cijfers:
-
Het percentage scholieren van 12 t/m 16 jaar van het voortgezet onderwijs dat ooit alcohol heeft gedronken is tussen 2003 en 2015 spectaculair gedaald van 83,7% naar 45,4%.
-
Het maandelijks drinken is gedaald van 56,2% naar 25,5%. In juni 2016 zei nog slechts 41% van de 13-17-jarigen te drinken (online enquête).
-
Startleeftijd: De gemiddelde leeftijd waarop scholieren gaan drinken was in 2003 12,0 jaar en in 2015 13,2 jaar.
4. Veel volwassenen overschrijden de alcoholrichtlijn van de Gezondheidsraad
De Gezondheidsraad heeft in november 2015 de nieuwe Richtlijnen Goede Voeding uitgebracht. Op basis van de beschikbare wetenschappelijke literatuur geeft de Gezondheidsraad voor wat betreft alcoholgebruik voor mannen èn vrouwen nu als advies: "Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag".
De Gezondheidsraad raadt daarnaast jongeren onder de 18 jaar en vrouwen die zwanger willen worden, zwanger zijn of borstvoeding geven aan om helemaal geen alcohol te gebruiken.
Meer drinken dan de alcoholrichtlijn in cijfers:
-
18-plussers: Volgens de Leefstijlmonitor drinkt 45,5% van de mannen en 22,7% van de vrouwen van 18 jaar en ouder boven de Richtlijn Alcoholhoudende Dranken van de Gezondheidsraad, dus meer dan 1 glas alcohol per dag.
-
Zestigers: Kijken we alleen naar de zestigers dan zien we dat ruim 41% meer drinkt dan de Gezondheidsraad aanbeveelt.
6. Alcohol is een verslavend genotmiddel
Alcohol beïnvloedt direct het bewustzijn en het gedrag en leidt tot lichamelijk en geestelijke afhankelijkheid (verslaving). Volgens het RIVM is alcohol verslavender dan illegale drugs als cocaïne en amfetamine. Het regelmatig drinken op te jonge leeftijd betekent een 4 keer grotere kans om later afhankelijk te raken van alcohol.
Alcoholverslaving in cijfers:
-
Overmatige drinkers: 9,5% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder is een overmatige drinker, zij drinken volgens het CBS meer dan 21 glazen alcohol per week (mannen) of meer dan 14 glazen (vrouwen).
-
SES: de groep mensen met een lage SES (Sociaal Economische Status) kent minder drinkers dan de groep met een hoge SES (resp. 67.5% en 85,9% alcoholgebruikers), maar degenen binnen de lage SES die drinken, drinken vaker grotere hoeveelheden alcohol per keer dan de hoge SES (resp. 15,7% en 11,2%).
-
65-plussers: Van de drinkers 65+, drinken vooral de hoogopgeleiden overmatig.
-
Verslavingszorg: Bijna de helft van alle mensen die in behandeling zijn bij een verslavingszorginstelling geeft aan dat alcohol de primaire problematiek is. In 2015 betrof dat circa 30.000 personen . In 2005 is 20% van de cliënten in de verslavingszorg met primaire alcoholproblematiek een 55-plusser. In 2015 is dat 28% (ruim 8.000 personen).
8. In Europa is het drankgebruik hoger dan in enig ander werelddeel
Alcohol is niet alleen in Nederland, maar in heel de wereld een belangrijk volksgezondheids- en maatschappelijk vraagstuk. Van alle werelddelen is het alcoholgebruik het hoogst in Europa.
Alcoholproblemen wereldwijd:
-
Wereld: Alcoholgebruik heeft in 2012 wereldwijd aan meer dan 3,3 miljoen mensen het leven gekost. Het betreft 5,9% van alle doden in de wereld . Zij stierven bijvoorbeeld aan alcoholverslaving, kanker, leverziekten en geweld. Ook veroorzaakt alcohol 5,1% van alle ziektelast in de wereld.
-
Europa: In de EU is alcohol verantwoordelijk voor meer dan 15% van alle gezondheidsproblemen en vroegtijdige sterfgevallen bij mannen en circa 4% bij vrouwen. Schadelijk en riskant alcoholgebruik is ook (mede)verantwoordelijk voor een aanzienlijk aantal alcoholgerelateerde verkeersdoden op de Europese wegen en voor andere maatschappelijke gevolgen, zoals geweld, voetbalvandalisme, misdaad, gezinsproblemen en sociale uitsluiting, evenals lage arbeidsproductiviteit.
-
In de EU wordt 12,5 liter pure alcohol per 15-plusser per jaar gedronken. Dit is twee keer zoveel als de gemiddelde alcoholconsumptie wereldwijd (=6,3 liter).